کد مطلب:16629 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:5

گنجینه پرسمان » احكام

آيا اين ادعا درست است كه «علم فقه كنوني قايل به مصالح خفيه در احكام اجتماعي است و همين ماية كندي، بلكه توقف حركت آن شده است»؟

اين كه ميگويند احكام اسلام براساس مصالح خفيه استوار است و لذا نميتوان در آن ايجاد دگرگوني كرد به صورت كلي صحيح نيست بلكه احكام اسلام را نسبت به مصالح ميتوان به بخشهاي مختلفي تقسيم كرد:
1. بخشي از احكام اسلام بر اساس حسن و قبح عقلي استوار است و بشر با مراجعه به وجدان خود از مصالح آن آگاه ميباشد، قرآن ميفرمايد:
«إِنَّ الله يَامر بِالعَدل و الإِحسان وايتاء ذِي القُربي و يَنهي عن الفَحشاء و المُنكر و البَغي يَعظكم لَعلكم تذكرون». نمل/90.
[در حقيقت خدا به دادگري و نيكوكاري و بخشش به خويشاوندان فرمان ميدهد و از كار زشت و ناپسند و ستم باز ميدارد، به شما اندرز ميدهد، باشد كه پند گيريد.] و در اين مورد به خاطر آگاهي از ملاكات احكام، فقه تحرك بيشتري پيدا ميكند.
2. بخشي از احكام اسلام مربوط به عبادات است و مسلماً از يك رشته مصالح خفيه سرچشمه گرفته ولي نا آگاهي ما از آن مصالح، مايهي كندي اداره جامعه نميشود.
3. بخشي از احكام اسلام مصالح بسيار روشني دارد مشروط بر اين كه با ديد واقع بينانه بر آن بنگرند، مانند تفاوتهايي كه در حقوق زن و مرد است. اين تفاوت ها تبعيض نيست بلكه تفاوت در مسئوليت به خاطر تفاوت در خلقت است. اگر ارث مرد را دو برابر زن قرار داده، در برابر، هزينهي زندگي را بر دوش شوهر نهاده است.
بخشي از احكام اسلام مربوط به عناوين ثانوي است و تشخيص آن به عنوان ضرر و حرج، و اهمّ و مهمّ، چندان مشكل نيست و به خاطر آشنايي با ملاك حكم، فقه كاملاً پويا ميگردد.
قسمتي از احكام اسلام احكام ولايي است،حاكم پس از مشورت با اهل خبره، صلاح مسلمانان را از غير آن جدا ميسازد و حكم ولايي صادر ميكند، چنان كه حكم ميرزاي شيرازي در مورد انحصار تنباكو از اين مقوله است. مصالح و ملاكات برخي از احكام در كتاب و سنت به روشني بيان شده است، بنابراين هيچ گاه اين مصالح خفيه كه غالباً در عبادات است، فقها را از پويايي فقه در مسايل مربوط به جامعه باز نمي دارد.

---

: آية الله جعفر سبحاني
سيماي فرزانگان ج 2